Tại hội thảo “Truyền thông ngành thực phẩm: Nhận diện khủng hoảng và giải pháp phát triển bền vững cho TP.HCM” do Tạp chí Doanh Nhân Sài Gòn phối hợp cùng Hội Lương thực – Thực phẩm TP.HCM (FFA) và Hội Quảng cáo TP.HCM (HAA) tổ chức sáng 4/6, các chuyên gia đã chỉ ra hàng loạt bất cập trong khung pháp lý liên quan đến quảng cáo thực phẩm, đặc biệt là vai trò và trách nhiệm của KOL, KOC trong bối cảnh số hóa mạnh mẽ.
Trong số các diễn giả, Luật sư Nguyễn Tri Thắng – Phó Chủ tịch Quỹ Chống hàng giả Việt Nam, người có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực pháp lý và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, đã có bài tham luận nổi bật, phân tích rõ nguyên nhân cốt lõi của các khủng hoảng truyền thông trong ngành thực phẩm, đồng thời đề xuất giải pháp toàn diện về mặt pháp luật, công nghệ và cơ chế phối hợp.
Thực trạng truyền thông thực phẩm từ các KOL/KOC
Tại Hội thảo, Luật sư Nguyễn Tri Thắng mở đầu tham luận bằng nhận định sắc sảo: “Trong bối cảnh ngành thực phẩm ngày càng đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe cộng đồng, chất lượng sống đô thị, cũng như tăng trưởng kinh tế địa phương, truyền thông đóng một vai trò đặc biệt trong việc kết nối giữa nhà sản xuất – nhà phân phối – nhà quản lý và người tiêu dùng. Tuy nhiên, thời gian gần đây, truyền thông ngành thực phẩm tại TP.HCM và cả nước đang phải đối mặt với những khủng hoảng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến lòng tin xã hội, tác động tiêu cực đến thương hiệu doanh nghiệp và thậm chí là đe dọa an toàn sức khỏe người dân.”
Những vụ việc gây dư luận thời gian qua – từ sữa giả, thực phẩm chức năng kém chất lượng đến quảng cáo sai sự thật của KOL/KOC – đều có điểm chung là sự lan truyền trên môi trường mạng xã hội với tốc độ chóng mặt, nhưng thiếu kiểm chứng. Trong khi đó, phản ứng từ phía cơ quan chức năng lại thường chậm hơn đáng kể, tạo khoảng trống cho tin giả, tin sai tiếp tục lan rộng.
Pháp luật chưa đủ mạnh để kiểm soát truyền thông sai lệch
Theo Luật sư Nguyễn Tri Thắng nhận định: “Nguyên nhân sâu xa của những khủng hoảng truyền thông trong ngành thực phẩm nằm ở sự thiếu đồng bộ giữa khuôn khổ pháp luật hiện hành với tốc độ phát triển của công nghệ và hành vi tiêu dùng số. Dù các quy định về xử phạt hành vi đưa tin sai đã được ban hành trong Luật An ninh mạng, Luật Báo chí và các nghị định liên quan, nhưng việc áp dụng còn tồn tại các khoảng trống lớn trong cơ chế phối hợp của các cơ quan quản lý nhà nước và chưa đủ sức răn đe.
Đáng lo ngại hơn, ông chỉ ra rằng thiếu vắng một cơ chế phối hợp liên ngành thực chất khiến phản ứng truyền thông thường rơi vào thế bị động. Khi xảy ra khủng hoảng, không có đầu mối đủ thẩm quyền để xác minh và phản hồi thông tin kịp thời, khiến doanh nghiệp và người tiêu dùng rơi vào vòng xoáy thông tin nhiễu loạn, mất phương hướng.
Cần một quy trình liên ngành cho phản ứng khẩn cấp
Một trong những giải pháp cấp bách được Luật sư Thắng nhấn mạnh là xây dựng quy trình pháp lý liên ngành, làm đầu mối tiếp nhận – xác minh – xử lý thông tin truyền thông sai lệch trong lĩnh vực thực phẩm. Quy trình này cần có sự phối hợp rõ ràng giữa các bên: cơ quan quản lý nhà nước, hiệp hội ngành nghề, doanh nghiệp, giới chuyên gia và báo chí chính thống với khẳng định rằng:“Chỉ khi có cơ chế phối hợp phản ứng truyền thông khẩn cấp được luật hóa, thì ngành thực phẩm mới có thể ứng phó nhanh với khủng hoảng và phục hồi niềm tin xã hội.”
Với các cơ quan truyền thông và nền tảng mạng xã hội, cần nâng cao đạo đức nghề nghiệp, tuân thủ nghiêm các nguyên tắc kiểm chứng thông tin, khách quan, trung thực. Đặc biệt, cần thúc đẩy hình thành đội ngũ nhà báo chuyên sâu về lĩnh vực thực phẩm – những người vừa có kiến thức chuyên môn, vừa có kỹ năng truyền tải nội dung một cách hiệu quả và dễ tiếp cận. Việc truyền thông trách nhiệm không chỉ là yêu cầu đạo đức mà còn là điều kiện để xây dựng niềm tin xã hội và sự phát triển bền vững cho cả hệ sinh thái truyền thông.
Luật sư Nguyễn Tri Thắng cho rằng, TP.HCM là trung tâm công nghiệp – thương mại lớn nhất cả nước, quy tụ hàng ngàn doanh nghiệp thực phẩm từ quy mô hộ kinh doanh đến các tập đoàn lớn, với mạng lưới sản xuất – chế biến – phân phối rất rộng. Ngành thực phẩm không chỉ đóng góp lớn vào GDP thành phố mà còn là lĩnh vực có tiềm năng lớn trong xuất khẩu, góp phần xây dựng thương hiệu quốc gia. Tuy nhiên, để ngành thực phẩm phát triển bền vững trong điều kiện mới – nơi mà người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến minh bạch, truy xuất nguồn gốc, an toàn thực phẩm và trách nhiệm xã hội – thì không thể thiếu một hệ sinh thái truyền thông có trách nhiệm và chuyên nghiệp
Công cụ pháp lý xác thực trong chống hàng giả
Không dừng ở việc chỉ ra bất cập trong truyền thông thực phẩm, Luật sư Nguyễn Tri Thắng còn đề xuất giải pháp cụ thể mang tính công nghệ – pháp lý: Mã QR ACF. Đây là hệ thống mã định danh do Trung tâm chống hàng giả phát triển, được cấp cho từng doanh nghiệp đạt chuẩn sau khi thẩm định. Mã này giúp người tiêu dùng kiểm tra nguồn gốc sản phẩm và hỗ trợ cơ quan quản lý trong xử lý vi phạm.
