Để có được các bước đi phù hợp trong việc thương mại hóa tài sản trí tuệ (TSTT), chủ sở hữu quyền cần nắm vững một số khái niệm rất quan trọng trong quá trình này như: phân tích thị trường, kiểm toán TSTT, định giá TSTT… trong bài viết này chúng ta sẽ tìm hiểu sâu hơn về các khái niệm nêu trên. Thông tin trong bài được dịch và biên soạn dựa trên ấn phẩm “HANDBOOK ON IP COMMERCIALISATION Strategies for Managing IPRs and Maximising Value – Sổ tay về thương mại hóa Sở hữu trí tuệ, chiến lược quản trị tài sản trí tuệ và tối đa hóa giá trị”.
1. Phân tích thị trường
Để đảm bảo thương mại hóa thành công TSTT cần phân tích thị trường thật tốt, tức là cần thực hiện việc phân tích ở tất cả các thị trường nơi sản phẩm hoặc dịch vụ mới sẽ được thương mại hóa. Thuật ngữ “thị trường” được dùng để chỉ cả thị trường địa lý là quốc gia nơi bạn muốn thương mại hóa các sản phẩm/dịch vụ cũng như nhu cầu của khách hàng, sự tồn tại của đối thủ cạnh tranh hoặc sản phẩm thay thế, v.v..
Việc phân tích thị trường cần đánh giá:
– Giá trị quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) của bạn.
– Quy mô của thị trường tiềm năng (là thị trường 4 triệu dân hay 90 triệu dân?).
– Nhu cầu thực tế và tiềm năng của khách hàng.
– Sức mua của khách hàng.
– Có các sản phẩm hoặc dịch vụ cạnh tranh hoặc các đối tượng tương tự đã có trên thị trường hoặc có thể gia nhập thị trường trong tương lai gần hay không.
– Quy mô và năng lực của đối thủ cạnh tranh (thực tế và tiềm năng).
– Các đối tác kinh doanh tiềm năng – ví dụ, người được cấp phép hoặc người mua.
– Tất cả các vấn đề hậu cần có liên quan để đảm bảo rằng các sản phẩm hoặc dịch vụ của bạn có thể được phân phối trên thị trường địa lý đó (ví dụ, sự tồn tại của cơ sở hạ tầng như cảng, sân bay, đường bộ, dịch vụ giao hàng và vận chuyển,v.v.).
– Khung pháp lý ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của bạn.
Tại sao phải phân tích thị trường?
Các doanh nghiệp vừa và nhỏ nên tiến hành việc phân tích thị trường vì nó có thể giúp họ:
– Hiểu vị trí cạnh tranh của mình so với các đối thủ.
– Xác định cơ hội và thách thức mà mình có thể gặp phải.
– Hiểu điểm mạnh và điểm yếu của mình và đối thủ cạnh tranh.
– Có được một ý tưởng vững chắc về các kịch bản tiềm năng của ngành / lĩnh vực, bao gồm việc xác định các thị trường ngách có thể có.
Các cách thực hiện phân tích thị trường
Có ba công cụ đơn giản và rất có hiệu quả để thực hiện việc phân tích thị trường. Trong đó, việc xem xét SHTT đều đóng vai trò quan trọng.
a. Phân tích SWOT, bao gồm việc xác định và phân tích sự kết hợp của bốn yếu tố chính, như sau:
– Điểm mạnh: ưu thế cạnh tranh của bạn so với các đối thủ trên thị trường. Điều gì bạn làm tốt và tốt hơn đối thủ cạnh tranh? Bạn có chuyên môn, kiến thức, những thứ nào mang lại ưu thế cho bạn? Bạn có quyền sở hữu trí tuệ liên quan có thể bảo vệ bạn khỏi sự cạnh tranh không?.
– Điểm yếu: những nhược điểm của bạn có thể ngăn cản bạn phát triển Bạn cần cải thiện trong những lĩnh vực nào? Những tồn tại và hạn chế liên quan đến hoạt động kinh doanh của bạn là gì? Bạn có khả năng đổi mới không?).
– Cơ hội: các yếu tố môi trường và bên ngoài có thể giúp bạn trở nên thành công. Xu hướng kinh doanh mới trong những năm gần đây là gì? Làm thế nào công nghệ có thể làm cho bạn tốt hơn? Làm cách nào để tôi có thể thiết lập quan hệ đối tác với một công ty có quyền sở hữu trí tuệ?.
– Thách thức: tất cả những thách thức bên ngoài có thể làm giảm điểm mạnh của bạn, cơ hội bị lãng phí và hạn chế cơ hội thành công của bạn. Điều gì khiến các đối thủ khác mạnh hơn bạn? Khó khăn chính mà bạn gặp phải đối với bên ngoài là gì? Môi trường? Điều gì có thể làm quyền SHTT của bạn mất đi?.
b. Phân tích PESTL, bao gồm việc xác định và phân tích năm yếu tố bên ngoài chủ yếu:
– Yếu tố chính trị: môi trường chính trị và sự ổn định của đất nước mà công ty của bạn hoạt động đóng một vai trò quan trọng trong việc ảnh hưởng đến cơ hội thành công. Điều này cũng bao gồm quyết tâm chính trị của một quốc gia để bảo vệ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ.
– Yếu tố kinh tế: đây là những ngoại lực có thể ảnh hưởng đến doanh nghiệp và đời sống ở quốc gia nơi công ty của bạn hoạt động. Bao gồm các vấn đề như kinh tế vĩ mô, sự ổn định và các chính sách, khuyến khích cho R&D và đổi mới sáng tạo, phân phối thu nhập, hạn chế thương mại, chính sách thuế, lãi suất và chính sách tiền tệ nói chung,v.v..
– Yếu tố văn hóa xã hội: các hành vi xã hội, truyền thống, giá trị, niềm tin, tôn giáo, ngôn ngữ và nhân khẩu học có thể ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh trong một quốc gia.
– Yếu tố công nghệ: trình độ phát triển công nghệ của một quốc gia, vì điều này có thể ảnh hưởng đáng kể đến sự thành công của doanh nghiệp của bạn. Nó bao gồm các vấn đề như chất lượng cơ sở hạ tầng viễn thông và CNTT, tồn tại mạng băng thông rộng, chi tiêu cho R&D, văn hóa và tôn trọng công nghệ và đổi mới sáng tạo.
– Yếu tố pháp lý: trước khi mạo hiểm đến một quốc gia mới, bạn nên đánh giá môi trường lập pháp và quản lý, bao gồm các chính sách và quy định ảnh hưởng đến công việc kinh doanh. Trong bối cảnh này, một phân tích chu đáo về toàn bộ luật SHTT là không thể thiếu. Cũng cần xem xét khả năng của các tổ chức trong nước để bảo vệ và thực thi quyền SHTT. Luôn luôn liên hệ với luật sư địa phương chuyên về kinh doanh và/ hoặc luật SHTT.
c. Mô hình Lực lượng Cạnh tranh (còn được gọi là “5 Lực lượng của Porter”):
– Mức độ cạnh tranh trong ngành: nó đề cập đến số lượng người tham gia vào ngành/ lĩnh vực công nghiệp và thị phần tương ứng của họ. Trong bối cảnh này, bạn cũng có thể xem xét khả năng loại trừ đối thủ cạnh tranh của họ thông qua việc sử dụng chiến lược Quyền SHTT.
– Đe doạ của những đối thủ tham gia tiềm năng: đề cập đến mức độ dễ dàng mà các công ty mới có thể gia nhập thị trường của bạn. Vào thị trường càng dễ dàng, thị trường đó càng rủi ro và số lượng các đối thủ cạnh tranh tiềm năng mới nên được xem xét. Mặt khác, càng khó tham gia thị trường, bạn sẽ càng an toàn. Trong ngữ cảnh này, cần nhắc lại rằng quyền SHTT là một công cụ rất mạnh để ngăn chặn các bên thứ ba gia nhập thị trường của bạn, cho phép bạn duy trì lợi thế cạnh tranh của mình.
– Quyền lực thương lượng của các nhà cung cấp: nếu số lượng các nhà cung cấp trong một lĩnh vực nhất định làkhá thấp, thì khả năng thương lượng của họ sẽ mạnh hơn (vì bạn có thể không cónhiều lựa chọn thay thế). Điều này rõ ràng sẽ ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của bạn về chất lượngsản phẩm cuối cùng và giá của chúng.
– Quyền lực thương lượng của người mua: nếu người mua có sức mạnh thị trường đáng kể, họ sẽ có thể ảnh hưởng đến giá cả và chất lượng của sản phẩm phù hợp với thị hiếu của họ.
– Đe doạ của hàng hoá và dịch vụ thay thế: các sản phẩm và dịch vụ của bạn không lưu thông độc lập: trong cùng một thị trường cạnh tranh hoặc sản phẩm thay thế/dịch vụ có thể đã tồn tại hoặc chúng có thể nhanh chóng xuất hiện nếu sản phẩm / dịch vụ của bạn không có mức chất lượng phù hợp, hoặc được bán với giá không cạnh tranh bằng.
Kết quả phân tích thị trường của bạn, dựa trên kết quả của SWOT, PESTL và Phân tích 5 lực lượng cạnh tranh, sẽ bị ảnh hưởng đáng kể bởi loại, sức mạnh và thành phần TSTT trong danh mục của bạn. Những kết quả này sẽ là cơ sở cho kế hoạch kinh doanh của bạn, do đó nên bao gồm tất cả các cân nhắc về TSTT có liên quan, cụ thể là:
– Các lợi ích liên quan đến quyền SHTT của bạn so với đối thủ cạnh tranh: Kế hoạch kinh doanh phải liệt kê rõ ràng các quyền SHTT của bạn (đã đăng ký và chưa đăng ký), có thể chỉ ra giá trị của chúng và liệt kê những lợi ích mà chúng mang lại, chẳng hạn như ràng buộc các nhà đầu tư hoặc đối tác tiềm năng. Kế hoạch nên mô tả cách các quyền SHTT này sẽ làm cho doanh nghiệp của bạn nổi bật và hạn chế tiêu cực như thế nào và ảnh hưởng của cạnh tranh.
– Các lợi ích được liên kết với quyền SHTT của bạn so với nhu cầu của khách hàng: Một phần của kế hoạch kinh doanh của bạn phải cung cấp thông tin về hồ sơ của khách hàng mục tiêu, bao gồm độ tuổi, cách chi tiêu và mua hàng của họ, quyền lực, sở thích và xu hướng. Sau đó, nó sẽ tập trung vào khách hàng và nhu cầu và mong đợi của người tiêu dùng, mô tả những lợi ích tiềm năng mà các sản phẩm hoặc dịch vụ của bạn thể hiện các quyền SHTT sẽ mang lại hiệu quả thực tế và người tiêu dùng tiềm năng, những người sẽ dành sự ưa thích của họ đối với các sản phẩm hoặc dịch vụ của bạn, so với các đối thủ cạnh tranh của bạn. Nói cách khác, bạn nên mô tả quyền SHTT của bạn sẽ ảnh hưởng như thế nào đến lựa chọn của người tiêu dùng đối với sản phẩm hoặc các dịch vụ của bạn.
– Thành tựu gắn liền với với quyền SHTT của bạn: Tốt nhất, kế hoạch của bạn nên chứa thông tin liên quan đến hồ sơ theo dõi của bạn về các thành tựu liên quan đến việc sử dụng quyền SHTT và có thể là dữ liệu về thu nhập từ việc sử dụng chúng.
2. Kiểm toán TSTT
Kiểm toán cái gì
Kiểm toán SHTT là hoạt động xem xét có hệ thống tất cả các quyền sở hữu trí tuệ (cho dù đã đăng ký hoặc không) mà bạn sở hữu, sử dụng hoặc bạn đã mua lại từ một bên thứ ba, hoặc có thể nhận li-xăng từ bên thứ ba. Đánh giá hệ thống nên bao gồm:
– Tên doanh nghiệp của bạn có thể đã được đăng ký hoặc chưa được đăng ký làm nhãn hiệu (nó có thể chỉ đơn giản là được trưng bên ngoài cơ sở làm việc, văn phòng hoặc cửa hàng).
– Tương tự cũng áp dụng cho tên hoặc chỉ dẫn thương mại hoặc dấu hiệu mà bạn sử dụng để bán sản phẩm hoặc dịch vụ và hy vọng rằng bạn đã đăng ký làm nhãn hiệu- ít nhất là tại thị trường nội địa của bạn. Ngay cả khi bạn đã làm như vậy, bạn nên liệt kê các đăng ký trong kiểm toán TSTT của bạn.
– Bất kỳ sản phẩm hoặc quy trình mới nào mà bạn có thể đã sáng chế ra. Những sáng chế như vậy và các áp dụng sáng chế có thể đã được bảo hộ dưới dạng bằng sáng chế hoặc giải pháp hữu ích, hoặc đơn giản là áp dụng vào thực tế.
– Hình dạng trang trí của sản phẩm hoặc bao bì có thể được bảo hộ dưới hình thức kiểu dáng công nghiệp, nếu không được thì bạn vẫn có thể được bảo vệ theo bản quyền.
– Tất cả các tài liệu bằng văn bản của bạn, bao gồm hợp đồng, biên bản ghi nhớ, các chiến dịch quảng cáo, chương trình phần mềm, v.v. có thể sẽ được tự động bảo hộ bản quyền và do đó cũng nên được đưa vào Kiểm toán TSTT của bạn.
– Danh sách khách hàng, chi tiết liên hệ và sở thích của họ, hoạt động nội bộ, chất lượng và các thủ tục tuân thủ, các chính sách nội bộ được chứng minh là thành công –tất cả những quy trình này phải được coi là Bí mật thương mại.
– Các quyền SHTT đã đăng ký hoặc chưa đăng ký, các phương pháp cải tiến và các quyền SHTT tiềm năng khác có thể là kết quả của những nỗ lực sáng tạo của riêng bạn hoặc bạn có thể đã có được quyền sử dụng chúng theo thỏa thuận hợp đồng với tác giả sáng chế và chủ sở hữu của chúng. Nói cách khác, đừng quên bao gồm tất cả các thỏa thuận hợp đồng có liên quan.
Tại sao phải kiểm toán
Kiểm toán TSTT tốt sẽ mang lại cho bạn nhiều lợi thế và nó sẽ giúp bạn:
– Xác định tất cả các tài sản vô hình của công ty bạn.
– Xác định giá trị tổng thể của công ty bạn (không chỉ đơn thuần là tài sản hữu hình). Điều này cũng có thể giúp bạn sử dụng tài sản trí tuệ của mình làm tài sản thế chấp để vay vốn từ các ngân hàng.
– Đánh giá rủi ro tiềm ẩn trong cách kinh doanh hiện tại của bạn.
– Thiết lập các biện pháp khắc phục và tạo ra các chính sách mới để ngăn ngừa các vấn đề tiềm ẩn.
– Xác định các phương pháp hay nhất và áp dụng các chiến lược trong quản lý tài sản trí tuệ nhằm mục đích quản lý tốt hơn tài sản vô hình và tăng thu nhập của bạn.
– Giám sát việc tuân thủ các nghĩa vụ hợp đồng của bạn (ví dụ: hợp đồng cấp phép li-xăng).
– Đảm bảo bảo vệ đầy đủ các quyền SHTT của bạn bằng cách đăng ký và gia hạn chúng hoặc bằng cách áp dụng các phương pháp hay nhất để bảo vệ quyền SHTT chưa đăng ký của bạn.
– Giám sát vi phạm có thể xảy ra đối với quyền SHTT của bạn và tạo điều kiện cho việc thực thi chúng.
Khi nào thực hiện kiểm toán
– Ít nhất phải thực hiện kiểm toán TSTT kỹ càng và toàn diện mỗi năm một lần (có thể vào cuối năm, khi bạn đóng tài khoản của mình hoặc vào đầu năm mới).
– Tuy nhiên, đôi khi có những sự kiện cụ thể dẫn đến việc cần phải thực hiện kiểm toán TSTT (ngoài kiểm toán hằng năm nêu trên). Ví dụ, nếu bạn muốn nhận một khoản vay từ ngân hàng và bạn muốn sử dụng quyền SHTT của mình làm tài sản thế chấp, hoặc bạn bắt tay vào hợp nhất hoặc mua lại hoặc có thể bạn đang định đoạt một phần doanh nghiệp, hoặc bạn sắp bắt đầu thương mại hóa ở các quốc gia khác hoặc thông qua thương mại điện tử, v.v..
– Nếu cho đến nay bạn vẫn chưa thực hiện kiểm toán… lời khuyên là hãy làm ngay bây giờ!
Kiểm toán như thế nào
Trước hết, không thực hiện Kiểm toán SHTT một mình (trừ khi công ty của bạn thực sự nhỏ, và bạn biết chính xác cách thức hoạt động của từng bộ phận trong công ty). Thay vào đó bạn nên liên hệ với các đồng nghiệp của bạn. Ví dụ, nếu doanh nghiệp của bạn dựa trên sản phẩm có tính công nghệ cao, bạn có thể cần phải nhờ đến một chuyên gia kỹ thuật. Một luật sư kinh doanh và luật sư SHTT cũng có thể là hữu ích.
Xem xét kỹ lưỡng mọi khía cạnh của doanh nghiệp của bạn để xác định thực tế hoặc tiềm năng vai trò của TSTT: từ các đầu ra cuối cùng của nó, đến các quá trình để có được các đầu ra đó; từ thỏa thuận hợp đồng với nhân viên, bất kỳ tương tác nào với các bên có liên quan khác như nhà cung cấp dịch vụ, khách hàng, nhà tài chính và thậm chí cả đối thủ cạnh tranh.
Bắt đầu bằng cách xác định tất cả các nhãn hiệu, bằng độc quyền sáng chế, bằng độc quyền giải pháp hữu ích, tên miền và kiểu dáng công nghiệp đã được đăng ký với tên công ty của bạn và kiểm tra:
– Bạn có đang sử dụng chúng hay không (nếu bạn không sử dụng chúng, có lẽ bạn nên tránh đổi mới chúng);
– Nếu bạn đang sử dụng chúng ở dạng chính xác như đã đăng ký, hoặc bạn có một chút thay đổi nó theo thời gian, như vì nhận dạng thương hiệu của bạn đã trải qua một số lần tái cấu trúc, hoặc vì bạn có công ty mới.
– Quyền SHTT phải được gia hạn;
– Nếu bạn có tất cả các tài liệu bắt buộc để chứng minh quyền sở hữu (ví dụ, giấy chứng nhận đăng ký, bằng chứng về việc gia hạn, v.v.).
Làm tương tự với các quyền SHTT không được đăng ký dưới tên của bạn, nhưng bạn được quyền sử dụng theo thỏa thuận hợp đồng hoặc ủy quyền bằng văn bản, v.v. với bên thứ ba. Trong trường hợp này, hãy đảm bảo rằng bạn có các bản sao của các hợp đồng này và tài liệu có liên quan bất kỳ khác (ví dụ, bản sao của giấy phép li-xăng hoặc nhượng quyền thương mại các thỏa thuận, bản sao của các chứng chỉ, v.v.). Bạn cũng nên tận dụng cơ hội này để đánh giá xem bạn có tuân thủ tất cả các nghĩa vụ hợp đồng của mình như đã quy định hay không trong các hợp đồng nêu trên.
Sau đó, hãy thử làm tương tự với quyền SHTT bất kỳ chưa đăng ký. Ví dụ:
– Bạn có thể đang bán hàng hóa hoặc cung cấp dịch vụ của mình dưới một cái tên nhất định hoặc biểu tượng, mà chưa bao giờ đăng ký tên hoặc biểu tượng này như một nhãn hiệu. Điều này sẽ là rủi ro, nhưng nó sẽ xảy ra, và không bao giờ là quá muộn để “sửa sai”. Điều tương tự cũng có thể xảy ra với cái tên được viết trên biển chỉ dẫn trên cửa hàng hoặc doanh nghiệp của bạn: kiểm tra xem nó có được đăng ký làm nhãn hiệu hay không và nếu không, hãy đăng ký bảo hộ trước khi quyền của bạn có thể bị xâm phạm bởi một đối thủ.
– Có lẽ công ty của bạn đang đổi mới theo cách mà bộ phận kinh doanh được thực hiện (ví dụ: bạn có một mô hình kinh doanh tuyệt vời, một phương pháp kinh doanh sáng tạo, bạn đã tìm ra cách để giảm thời gian sản xuất hoặc cải thiện kết quả sản xuất của bạn). Hãy tự hỏi bản thân xem những phương pháp cải tiến này có thể được bảo vệ bởi bằng độc quyền sáng chế hoặc bằng độc quyền giải pháp hữu ích, hoặc nếu chúng có thể được coi là Bí mật thương mại thông qua việc áp dụng một số biện pháp bảo mật đã được cân nhắc kỹ lưỡng.
– Lưu trữ tất cả các tài liệu bằng văn bản có liên quan mà có thể mang lại cho bạn ưu thế cạnh tranh và hãy nhớ rằng những điều này sẽ có nhiều khả năng được bảo hộ tự động theo bản quyền. Điều này có nghĩa là không ai có thể sao chép chúng. Hãy đảm bảo rằng bạn phân loại và giữ gìn cẩn thận tất cả các tài liệu này.
– Xác định bất kỳ phần mềm nào được phát triển bởi chính bạn hoặc bởi một trong số các nhân viên của bạn, tất cả các loại cơ sở dữ liệu (từ phức tạp nhất đến đơn giản nhất bao gồm danh sách khách hàng với thông tin liên lạc của họ), dữ liệu bán hàng và thông tin tiếp thị, nguyên mẫu, v.v.. Ngoài ra, trong trường hợp này, việc bảo hộ bản quyền tự động có thể nâng cao giá trị tài sản của mình và Bí mật thương mại có thể giúp bạn đảm bảo sự bí mật và do đó tạo ưu thế cạnh tranh cho bạn.
Đối với mỗi quyền SHTT được xác định, cho dù đã đăng ký hay chưa, bạn phải xác minh ai là chủ sở hữu thực sự: đôi khi chính là bạn, cũng có thể là một bên thứ ba và trong trường hợp đó, bạn cần phải có văn bản ủy quyền để có thể sử dụng quyền SHTT đó. Tương tự, nếu chủ sở hữu là một trong số các nhân viên của bạn, nhà cung cấp, người cấp phép hoặc tác giả sáng chế, v.v., bạn phải đảm bảo rằng mình được quyền sử dụng quyền đó thông qua sự sắp xếp bằng khế ước. Bản sao của các tài liệu này phải được lưu giữ cẩn thận.
Xác minh xem bất kỳ quyền SHTT nào nêu trên đã hoặc đang bị vi phạm hoặc bị xâm phạm bởi bên thứ ba. Nếu rơi vào trường hợp này, hãy đánh giá lựa chọn tốt nhất để thực thi các quyền của bạn. Hãy nhớ rằng: bạn có thể kiếm được nhiều tiền bằng cách thực thi quyền sở hữu trí tuệ của mình!
Cũng đừng quên đưa Kiểm toán TSTT của bạn vào trang web của mình. Kiểm tra cái gì là của bạn và cái gì không, trước khi bạn đưa trang web mới của mình lên mạng. Bảo vệ những gì là của bạn và có được sự cho phép đối với những gì không có quyền. Không xâm phạm quyền SHTT của người khác bởi trang web của bạn.
Cuối cùng, bạn nên rà soát tổng quan tất cả các quyền SHTT và đánh giá xem trên thực tế, chúng có phục vụ lợi ích chiến lược kinh doanh hay không. Nếu không, bạn có thể bắt đầu xem xét sửa chữa và áp dụng các biện pháp giảm đến mức tối thiểu, như phát triển sản phẩm mới hoặc mua thông qua giấy phép, tham gia hợp tác hoặc có thể chuyển trọng tâm kinh doanh của mình. Trong bối cảnh này, cũng nên đánh giá rủi ro tiềm ẩn liên quan đến việc nhân viên tiết lộ thông tin tài sản trí tuệ cho đối thủ cạnh tranh của bạn, khách hàng vi phạm các điều khoản và điều kiện cấp phép, v.v..
Trong tương lai không xa, khi công nghệ blockchain ngày càng được nhiều doanh nghiệp áp dụng, để thực hiện việc kiểm toán TSTT sẽ chỉ cần một nhấp chuột… nhưng hiện tại vẫn chưa khả thi.
Những điều nêu trên nghe có vẻ phức tạp, nhưng bạn nên coi nó như một quá trình phát triển: bạn sẽ ngày càng làm tốt hơn. Việc kiểm toán TSTT sẽ được tạo điều kiện nhiều hơn nếu bạn đã có một chiến lược quản lý TSTT cụ thể. Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, có thể coi rằng họ phải thực hiện việc Kiểm toán TSTT và lập danh mục và ghi lại phức tạp hơn, vì thực tế, cam kết ban đầu có thể hơi mất công. Tuy nhiên như đã đề cập, một khi nó được thực hiện lần đầu tiên, nó sẽ trở thành một bài tập khá đơn giản để thực hiện việc kiểm tra đánh giá định kỳ thường xuyên. Bảo đảm rằng một hệ thống khả thi và hợp lý để ghi lại và kiểm kê được đưa ra, và bạn sẽ có thể ngạc nhiên bởi sự giàu bất ngờ từ giá trị được che giấu nằm bên dưới các quy trình và thủ tục hằng ngày của bạn và đã đạt được kết quả theo thời gian từ những nỗ lực mà bạn đã bỏ ra.
3. Định giá TSTT
“Nếu bạn không thể đo lường nó, bạn không thể quản lý nó.”
Sau khi bạn có một bức tranh rõ ràng về tất cả các quyền SHTT, đã đăng ký và chưa đăng ký, bây giờ sẽ đến lúc cố gắng đánh giá và định lượng giá trị kinh tế của chúng, về mặt lợi ích kinh tế hiện tại và tương lai/tiềm năng có thể thu được từ các quyền. Các lợi ích kinh tế của việc định giá TSTT:
– Loại trừ các đối thủ cạnh tranh khỏi một thị trường cụ thể trong một thời gian nhất định, hoặc nói chung, nâng rào cản gia nhập thị trường của các đối thủ cạnh tranh tiềm năng, hoặc
– Khai thác chúng, trực tiếp với tư cách là chủ sở hữu các quyền SHTT có liên quan, hoặc thông qua việc chuyển nhượng hoặc cấp phép li-xăng cho các bên thứ ba. Như đã đề cập, tài sản vô hình thường là thành phần có giá trị nhất của công ty.
Định giá cái gì
Định giá TSTT là một quá trình xác định giá trị bằng tiền của các quyền SHTT. Các quyền SHTT như vậy đôi khi có thể là thành phần có giá trị nhất của doanh nghiệp và không nên bị đánh giá thấp hoặc coi thường. Chỉ cần xem xét sự khác biệt giữa giá trị của một chai chất lỏng màu sẫm để tiêu thụ không có nhãn hiệu với một chai khác có cùng một chất lỏng khi chai mang nhãn hiệu Coca Cola® hoặc Pepsi®. Đây chỉ là một ví dụ nhỏ về sự nổi bật và rất cụ thể giá trị của một cái tên, một nhãn hiệu, một kiểu dáng, mà có lẽ bạn đã bắt nguồn từ đó và gửi gắm vào đó đầu tư tài chính, đam mê, năng lượng và sự thăng tiến – dẫn đến nó có giá trị – và từ đó bạn, và chỉ bạn, bây giờ có quyền thu được lợi ích.
Tại sao phải định giá
Định giá quyền sở hữu trí tuệ được thực hiện vì tất cả các lý do giống nhau tại sao bạn nên tiến hành định giá TSTT thông qua việc kiểm toán định kỳ, nhưng cũng trong các trường hợp cụ thể sau:
– Bạn sắp ký kết một hợp đồng bao gồm việc bán, cấp phép hoặc nhượng quyền thương mại của một hoặc nhiều quyền SHTT.
– Bạn đang tham gia vào một tranh chấp hoặc kiện tụng liên quan đến quyền SHTT và bạn phải đánh giá mức độ thiệt hại.
– Trong trường hợp công ty bị phá sản, khi có thể cần tính giá trị của tất cả các tài sản đang được thanh lý, kể cả tài sản vô hình.
– Bạn muốn sử dụng quyền sở hữu trí tuệ của mình làm tài sản thế chấp để vay tiền ngân hàng.
– Bạn cố gắng thu hút các nhà đầu tư và bạn phải chứng minh giá trị và sự vững chắc của hoạt động kinh doanh.
– Bạn tham gia vào việc sáp nhập hoặc mua lại, thoái vốn, chuyển nhượng, liên doanh hoặc liên minh chiến lược, hoặc tặng tài sản trí tuệ.
– Khi làm báo cáo tài chính và thuế.
Định giá như thế nào
Có các phương thức khác nhau để thực hiện viêc định giá TSTT. Sự lựa chọn cách tiếp cận phù hợp sẽ phụ thuộc vào một số yếu tố, bao gồm: Phương pháp định lượng: dựa vào dữ liệu số và có thể đo lường được; Phương pháp định tính: tập trung vào phân tích và xem xét các đặc điểm khác trừu tượng hơn của quyền SHTT (như sức mạnh pháp lý, tính dễ bị tấn công, phạm vi địa lý và đặc điểm tương tự).
Theo phương pháp định lượng, một số phương pháp có thể được sử dụng như sau:
– Phương pháp dựa trên chi phí: Phương pháp này tập trung vào chi phí thực sự đã bỏ ra để phát triển một tài sản trí tuệ. Các chi phí này bao gồm các chi phí trực tiếp, như chi phí nguyên vật liệu, thiết bị, nhân công, … Các chi phí tích lũy này có ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị kinh tế của các quyền SHTT. Ngoài các chi phí trực tiếp, chi phí cơ hội cũng cần được xem xét. Các chi phí này được dùng để chỉ chi phí phát triển một tài sản trí tuệ giống hệt hoặc tương tự (lần lượt đã biết là”Phương pháp chi phí tái sản xuất” và “Phương pháp chi phí thay thế”), thông qua R&D nội bộ hoặc bằng cách mua các quyền thông qua thỏa thuận cấp phép từ các bên thứ ba.
– Phương pháp dựa trên thị trường: Phương pháp này dựa trên việc phân tích các giao dịch thị trường tương tự liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ có thể so sánh được. Ví dụ, giá trị của bằng độc quyền sáng chế cấp cho một chế phẩm chống vi rút có thể được xác định bằng cách xem xét thỏa thuận cấp phép trước cho phép sử dụng thuốc kháng retrovirus tương đương. Do nội dung của TSTT rất thường xuyên được định giá là duy nhất, việc phân tích và so sánh về bản chất là một sự gần đúng có tính đến tiện ích của quyền sở hữu trí tuệ được đề cập, các đặc điểm công nghệ của nó, nhận thức của thị trường về tài sản và dòng tiền dự kiến của nó.
– Phương pháp dựa trên thu nhập: là phương pháp được sử dụng thường xuyên nhất đối với việc định giá TSTT. Xét cho cùng, việc đánh giá giá trị của quyền SHTT có nghĩa là đánh giá khả năng của một tài sản trực tiếp hoặc gián tiếp tạo ra một dòng tiền dương và thu nhập trong tương lai. Đây cũng được gọi là giá trị “nội tại” của TSTT. Nói cách khác, phương pháp thu nhập nhằm mục đích đánh giá giá trị của TSTT trên cơ sở thu nhập kinh tế mà nó dự kiến sẽ tạo ra, được điều chỉnh theo giá trị hiện tại của nó.
Các tiêu chí có thể giúp đánh giá và định lượng thu nhập đó bao gồm:
Khoảng thời gian của doanh thu: Đời sống kinh tế thường liên quan đến thời hạn bảo hộ của TSTT. Ví dụ, các công nghệ trong lĩnh vực điện tử trở nên lỗi thời rất nhanh (ví dụ: 3 năm), và gần như trước khi bằng độc quyền sáng chế hết hạn.
Dòng tiền dự kiến: đây là thu nhập trong tương lai thuộc về tài sản vô hình. Điều quan trọng là phân tích nắm bắt được tất cả chị phí trực tiếp và chi phí gián tiếp liên quan đến TSTT được đề cập, kể cả doanh số bán hàng có thể bị mất,chi phí chung gia tăng, đầu tư cần thiết bổ sung, lao động và nguyên vật liệu, tiền thuê hoặc phí vốn, v.v..
Rủi ro liên quan đến doanh thu do TSTT tạo ra, có tính đến khả năng sụt giảm doanh thu và các tác động có thể xảy ra của cạnh tranh đối với giá đặc biệt hoặc tiết kiệm chi phí thu được từ TSTT.
Phương pháp định tính: Đây thường được gọi là đánh giá và phương pháp này không dựa trên phân tích hoặc dữ liệu số. Thay vào đó, việc đánh giá dựa trên việc phân tích các chỉ số khác nhaucó thể cung cấp thông tin hữu ích về giá trị của một TSTT cụ thể và tầm quan trọng hiện tại hoặc tiềm ẩn của nó. Các chỉ số như vậy bao gồm tất cả các khía cạnh có thể tác động đến giá trị của TSTT, từ các khía cạnh pháp lý, đến mức độ đổi mới công nghệ, sức mạnh của quyền SHTT có liên quan, phân tích thị trường, quản trị công ty, v.v.. Ví dụ, các vấn đề sau có thể được giải quyết:
Sức mạnh của TSTT:
– Quyền sở hữu trí tuệ đã được đăng ký hay chưa?
– Tác phẩm có được phát triển và hoàn thiện đầy đủ hay không?
– Quyền sở hữu trí tuệ mạnh hay yếu? (Ví dụ: các nhãn hiệu đã đăng ký có thể rất mạnh nếu chúng có khả năng phân biệt cao, đối với sáng chế và kiểu dáng công nghiệp, tùy thuộc vào việc chúng được cấp bởi một cơ quan SHTT có thực hiện việc tra cứu nội dung có chất lượng hay không)
– Phạm vi địa lý của nó là gì? Tức là, nó chỉ được bảo vệ ở sân nhà hay ở các nước khác?
– Thời hạn bảo hộ hoặc thời hạn còn lại của nó là bao nhiêu? Trong trường hợp nhãn hiệu, đây có thể là một dấu hiệu được thêm vào điểm mạnh; trong khi đối với sáng chế hoặc kiểu dáng công nghiệp, nó có thể làm giảm giá trị do giải pháp đã trở nên lỗi thời theo thời gian.
– Mức độ vi phạm trên thị trường.
– Quy mô thị trường và thị phần, số lượng đối thủ cạnh tranh và sự tồn tại của các sản phẩm thay thế.
4. Tài trợ và huy động vốn bằng cách sử dụng các quyền SHTT
Một trong số các vấn đề lớn mà các doanh nghiệp vừa và nhỏ trên thế giới phải đối mặt là khả năng tiếp cận các nguồn vốn để tài trợ việc kinh doanh của họ, đặc biệt khi họ vừa mới bắt đầu và chưa có hồ sơ thương mại thành công.
Các doanh nghiệp vừa và nhỏ và các công ty mới thành lập thường không có tài khoản ngân hàng lớn và thường là tài sản vật chất của họ (như đất đai, bất động sản, máy móc, phương tiện, hàng tồn kho,v.v.) rất hạn chế. Do đó, họ có thể phải đối mặt với những thách thức đáng kể khi đang cố gắng vay tiền từ ngân hàng. Các cân nhắc tương tự cũng có thể được áp dụng khi các doanh nghiệp vừa và nhỏ cố gắng lôi kéo các nhà đầu tư tài trợ cho một phần hoạt động kinh doanh của mình.
Hiện nay, ngày càng nhiều ngân hàng và tổ chức tài chính chấp nhận quyền SHTT như một hình thức đảm bảo cho các khoản vay của khách hàng của mình. Tương tự, ngày càng nhiều nhà đầu tư chú ý đến danh mục sở hữu trí tuệ của một công ty trước khi đầu tư. Nói cách khác, nếu bạn sở hữu một số quyền SHTT, bạn có thể sử dụng chúng làm tài sản thế chấp để nhận được một khoản vay từ ngân hàng, các ngân hàng và nhà đầu tư tiềm năng sẽ phải định lượng giá trị quyền sở hữu trí tuệ của bạn, đặc biệt là về doanh thu trong tương lai có thể có được từ các TSTT khi được thương mại hóa.
Trong những năm đầu của thế kỷ XIX, Thomas Edison đã sử dụng bằng độc quyền sáng chế của mình về bóng đèn điện sợi đốt làm tài sản thế chấp nhằm đảm bảo tài chính để thành lập công ty của mình, Edison General Electric Company. Tuy nhiên, ở nhiều nước các ngân hàng và tổ chức tài chính vẫn còn e ngại khi cho vay tiền trên cơ sở tài sản thế chấp vô hình. Điều này có nghĩa là bạn có thể phải thuyết phục họ, bằng cách đơn giản hóa công việc của họ và làm cho quyền SHTT của bạn trở nên “hấp dẫn” hơn. Ví dụ, bạn có thể: (i) tiến hành định giá quyền sở hữu trí tuệ của mình; (ii) mô tả tất cả các tiềm năng trong tương lai liên quan đến việc khai thác các quyền sở hữu trí tuệ của bạn, như quy mô và kỳ vọng tăng trưởng của thị trường đối với quyền sở hữu trí tuệ; (iii) cung cấp các chỉ dẫn về giá trị thanh khoản tiềm năng.
Lời khuyên cuối cùng: hãy đảm bảo giá trị tài sản thế chấp trước khi bạn tiếp cận ngân hàng hoặc tổ chức tài chính để có được một khoản vay kinh doanh hoặc trước khi bạn liên hệ với một nhà đầu tư tiềm năng, bạn đã có sẵn tài liệu phù hợp và toàn diện./.
Xem toàn văn ấn phẩm “HANDBOOK ON IP COMMERCIALISATION Strategies for Managing IPRs and Maximising Value – Sổ tay về thương mại hóa Sở hữu trí tuệ, chiến lược quản trị tài sản trí tuệ và tối đa hóa giá trị”
tại đây.Trung tâm thông tin Sở hữu công nghiệp (dịch và biên soạn)
